Wederopstanding Polaroid

Polaroid is helemaal terug, met nieuwe films en een nieuwe camera. ,,Onvoorstelbaar dat dit is gelukt.’’



Enschede. In de fabriekshal schuift operator Alfons Keizers een rol witte folie met een zilverkleurige laag op een oerdegelijke machine uit de jaren 70. Keizers (56 jaar) is in 2014, na een onderbreking van zes jaar, weer aan het werk gegaan op zijn oude stek; achter machines voor de productie van directklaarfilms in Enschede, sinds kort weer onder de naam Polaroid.

De wederopstanding van Polaroid als merknaam voor directklaarfilms en -camera’s is een feit. Wat door velen voor onmogelijk werd gehouden, bleek toch te kunnen; oud-werknemers van Polaroid zijn erin geslaagd de iconische directklaarfilm en -camera nieuw leven in te blazen.

Toen de Enschedese locatie van Polaroid in 2008 dichtging en operator Keizers na een dienstverband van 22 jaar de fabriek moest verlaten, had hij niet gedacht er ooit nog te zullen terugkeren. ,,In mijn hoofd had ik het hoofdstuk Polaroid afgesloten.’’ Dat hij er toch weer aan de slag kon, noemt hij ,,prachtig. Het is ook echt een prachtig mooi product.’’

Hoogtijdagen

In de hoogtijdagen van Polaroid, begin jaren 90, werkten er 1200 mensen op de productielocatie in Enschede. Door de opkomst van de digitale fotografie nam de vraag naar de films wereldwijd steeds verder af. Polaroid sloot fabrieken in Mexico, Verenigde Staten en ook die in Nederland.

Enkele oud-werknemers wilden echter films blijven maken voor Polaroidcamera’s, geliefd bij kunstenaars en beroepsfotografen. Ze besloten een deel van de machines over te nemen en namen hun intrek in een van de voormalige fabrieksgebouwen in Enschede.

Daar probeerden ze, in het begin met maar elf man, uit te vinden hoe ze directklaarfilms moesten maken. Het door Polaroidoprichter Edwin Land ontwikkelde procedé mochten ze niet gebruiken noch de naam Polaroid. Ze noemden hun project Impossible. De buitenwacht was sceptisch. Wie ziet nog iets in dit soort fotografie? Gaat het ze ooit lukken?

Snellere film

En ziedaar. Anno 2017 draait de fabriek weer. In 2014 werden 1 miljoen films geproduceerd, dit jaar naar schatting 1,6 miljoen. Volgend jaar hoopt locatiemanager Dick Lemmens dat er 3,5 miljoen films de fabriek verlaten.

Er is een nieuwe, snellere film ontwikkeld met meer scherpte en contrast. De Poolse investeerder, de familie Smolokowski, die er in 2011 brood in zag, verwierf recent een meerderheidsbelang in het Amerikaanse Polaroid. Impossible mag nu de naam Polaroid voeren.

Aan de voorgevel van het fabrieksgebouw hangt sinds half september een nieuwe banner. Opschrift: ‘Polaroid Originals’. Dinsdag 17 oktober komt er een nieuwe Polaroidcamera op de markt.

,,Dit is-ie’’, zegt Lemmens, terwijl hij met zijn hand op een vierkant doosje slaat. De camera lijkt op de Polaroidcamera van vroeger, alleen is-ie iets kleiner en zit de batterij niet meer in de film, maar in de camera. 120 euro gaat dit toestel (Polaroid OneStep2) kosten.

De verwachtingen zijn hooggespannen; via internet zijn er al duizenden besteld. Lemmens: ,,Het gaat super. Ongelooflijk. De camera is populair bij tieners. Ze vinden het een geinig ding. Het is een stukje beleving; je ziet iets ontstaan.’’

Polaroidfoto

De Polaroidfoto, bekend van het witte frame rond het beeld, is een magisch product. In de foto zelf voltrekt zich het chemische ontwikkelproces. Het beeld verschijnt terwijl je de film vasthoudt.

De nieuwe camera is ontworpen door een eigen designteam in Taiwan en wordt gemaakt in China. Ondertussen zijn ook de vintagecamera’s nog te koop. Een Amerikaanse leverancier houdt zich bezig met het opkopen, reviseren en verkopen van oude Polaroidcamera’s, jaarlijks zo’n 30.000 tot 40.000 toestellen. Wereldwijd zijn destijds 300 miljoen toestellen verkocht.

Locatiemanager Lemmens hoopt in 2018 voort het eerst een ‘kleine winst’ te kunnen boeken. Het bedrijf draaide jaren achtereen met miljoenen verlies, in 2016 nog 6,5 miljoen euro bij een omzet van 22,3 miljoen euro, vanwege forse investeringen in productiecapaciteit, verbetering van films en de ontwikkeling van een nieuwe camera.

Lemmens, zelf ook oud-werknemer van Polaroid - 21 jaar werkte hij er, in 2012 keerde hij terug - is trots op de ontwikkeling die het bedrijf doormaakt. ,,Die elf man geloofden dat het kon. Het is ze gelukt omdat ze kennis hadden van het product en de machines, en omdat er investeerders waren. Samen zijn ze hiertoe in staat geweest. Heel bijzonder. Als je ziet waar we nu zijn, het is onvoorstelbaar dat het is gelukt. Het is alsof ik nooit ben weggeweest.’’
 

GEBRUIKERS POLAROID

Pim van der Maden, beroepsfotograaf uit Emmeloord, werkt 23 jaar met (groot formaat) Polaroid voor landschappen en portretten: ,,Ik kwam 23 jaar geleden op een workshop in aanraking met de techniek die ik gebruik; ik week de lichtgevoelige laag los van de drager. Het is heerlijk om in de tijd van digitale fotografie waarin je alles met softwaretechnieken kunt perfectioneren, met een materiaal te werken dat een eigen leven gaat leiden, dat je kunt verwerken tot iets eigens. Degene die je portretteert moet wel in het hele verhaal mee. Je moet zorgen dat je in één opname een treffend portret krijgt. Ik ben blij dat Polaroid weer helemaal terug is. Ik heb jarenlang heel zuinig gedaan met de voorraad die ik nog had.’’

Daan Bomhof, fotograaf uit het Gelderse Geesteren en docent beeldende vorming, fotografeert al jaren met een Polaroidcamera. Favoriet onderwerp: mensen. ,,Het zijn mijn hang naar het analoge en mijn ongeduld die maken dat ik van instantfotografie houd; Polaroid is analoog, maar je hebt wel meteen resultaat. Een analoog beeld is bijna niet te reproduceren. Ik noem het: het-is-zoals-het-is-fotografie. Polaroids hebben een bepaalde kleur en een bepaalde sfeer die op je op geen enkele andere manier kunt bereiken, ook niet met filters in Photoshop. Als je de foto op tafel legt of als je hem in je broekzak stopt, door de invloed van de warmte op het chemische proces is het effect anders. Je kunt er tijdens het ontwikkelproces met een lepeltje in krassen en zo bijvoorbeeld een kader maken.’’

Downloads
Download hier artikel nrc.next