Eerst pensioen opeten, dan pas bijstand

Het college van B en W in Enschede veroorzaakt onnodig onrust met een voorstel dat mensen die een beroep willen doen op de bijstand verplicht eerst hun opgebouwde pensioen op te maken. Dat vindt Erik Lutjens, hoogleraar pensioenrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij noemt het een niet goed doordacht en onverstandig idee.


Lutjens: ,,Dit mag helemaal niet. Als je de pensioengerechtigde leeftijd nog niet hebt bereikt, mag je niet aan het pensioengeld komen. Het is geen spaarbankboekje. Fondsen en verzekeraars mogen dat geld voor die tijd niet uitkeren. Dat is in strijd met de wet.’’

Wel mag een klein pensioen, vaak opgebouwd via kortdurende uitzendbanen, worden uitgekeerd (afgekocht) voordat de pensioengerechtigde leeftijd is bereikt. Ook als in het pensioenreglement de mogelijkheid is opgenomen van een vervroegd pensioen kan iemand worden verplicht (vanaf 62 jaar) zijn pensioen eerder op te eten. Maar dit soort pensioenafspraken geldt nog maar voor een kleine, uitstervende groep, stelt Lutjens.

Woordvoerder Gert Kloosterboer van de Pensioenfederatie meent echter dat er veel regelingen zijn die een flexibele ingangsdatum kennen waardoor mensen de mogelijkheid hebben hun pensioen enkele jaren voor de pensioengerechtigde leeftijd te laten ingaan.

Volgens wethouder Patrick Welman (Economie en Werk, CDA) staat zijn gemeente met de rug tegen de muur. Als de gemeente er niet alles aan doet om het aantal bijstandsuitkeringen te beperken, dreigt ze aanvullende financiering (MAU) van de rijksoverheid te verliezen, waardoor een tekort van ruim 22 miljoen euro ontstaat over  2013, 2014 en 2015. Ook met een aanvullende uitkering heeft de gemeente dit jaar nog een tekort van vijf miljoen euro.

Behalve een verplichting tot het vroegtijdig verzilveren van opgebouwd pensioen, mits fonds of verzekeraar daar toestemming voor geeft, wil het college mensen die een beroep doen op de bijstand ook verplichten tot de verkoop van de eigen woning als die een overwaarde heeft van meer dan 60.000 euro. Dat was 100.000 euro.

Verder moeten bijstandsgerechtigden voor een baan een reistijd van drie uur per dag accepteren. Daarnaast geldt in Enschede sinds begin dit jaar de ook al omstreden zoekperiode van vier weken voordat een aanvraag voor bijstand mag worden gedaan. In veel andere gemeenten is die zoektermijn van een maand alleen voor jongeren onder de 27 van kracht.

Welman: ,,Dit zijn de enige maatregelen die we nog konden bedenken om aan de voorwaarden voor de aanvullende uitkering te voldoen. Wij kunnen dat extra geld niet missen. We hebben geen reserves meer.’’ 

Gemeenteraadsleden, ook van de collegepartijen, reageren kritisch op het voorstel. Een burgerinitiatief, Sociaal Hart, verzet zich tegen de strengere regels. Kamerleden van SP en PvdA hebben al Kamervragen gesteld over de zoektermijn en het vroegtijdig verzilveren van het pensioen.

Welman erkent dat de kritiek en de publiciteit die het voorstel teweeg brengt ,,wel goed uitkomt. Ik hoop dat ze zich in Den Haag realiseren welke problemen wij hier hebben.’’ Ondanks de inzet om werkgelegenheid te verbeteren, blijft de werkloosheid stijgen. 18,2 procent van de beroepsbevolking in Enschede heeft geen baan, tegenover landelijk gemiddeld van 8,4 procent.

De stad kampt nog altijd met de gevolgen van de teloorgang van textielindustrie. Welman: ,,Wij zijn niet in staat geweest die goed op te vangen. We hebben nog steeds veel laag opgeleide inwoners. Ze hebben niet het niveau waar de maatschappij om vraagt.’’

Volgens Divosa, vereniging van managers van sociale diensten, zijn er meer gemeenten die hun uiterste best moeten doen om in aanmerking te (blijven) komen voor aanvullende financiering van de rijksoverheid. Divosa becijferde dat in 2013 57 procent van de ruim 400 Nederlandse gemeenten een tekort had op de uitgaven voor bijstandsuitkeringen.

Het zijn niet vanzelfsprekend de gemeenten met verhoudingsgewijs veel bijstandsgerechtigden die moeilijkheden hebben. De verdeelsleutel die het ministerie bij de toekenning van bijstandsgeld hanteert, pakt voor sommige gemeenten gunstig uit, voor andere ongunstig. Welman: ,,Wij krijgen geld op basis van het Twentse werkloosheidspercentage van 12,2, terwijl het in Enschede veel hoger ligt. Daar zit een onrechtvaardigheid in.’’ Een nieuwe verdeelsleutel  gaat in op 1 januari.

Het ministerie van Sociale Zaken wil niet reageren totdat de vragen uit de Tweede Kamer zijn beantwoord. Zodra de gemeenteraad akkoord is met het voorstel, buigt de toetsingscommissie Wet Werk en Bijstand zich nog over de maatregelen.