Asbest opruimen is 'knetterhard' werken

Het opruimen van asbestdaken is ‘knetterhard’ werken. Voor 2024 wil de rijksoverheid de daken weg hebben. Of dat lukt is maar de vraag.

 


FLERINGEN/TUBBERGEN. Dit dak moet eraf, zegt agrariër Walter Luttikhuis en hij wijst naar een van de gebouwen op zijn erf. Plukjes mos hebben zich gehecht aan de oude grijze asbestgolfplaten (zo’n 500 vierkante meter) op zijn koeienstal in het Twentse Fleringen. ,,Het dak wordt minder; de platen worden dunner.’’

1 januari 2024 wil de rijksoverheid een verbod op asbestdaken laten ingaan. Nederland heeft nog zo’n 100 miljoen vierkante meter daken van asbest, schat land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland. Daarvan ligt ongeveer 90 miljoen vierkante meter op agrarische bedrijfsgebouwen. Ook particulieren en woningcorporaties hebben asbestdaken. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat in totaal uit van nog 95 miljoen te saneren vierkante meters.

In afwachting van een wettelijk verbod - het is nu alleen nog maar een voornemen - is sinds 2014 naar schatting 26 miljoen vierkante meter gesaneerd (ongeveer 20 procent), waarvan 10 miljoen in 2016 en 5 miljoen in de eerste helft van 2017.

,,Sanering is nodig’’, vindt Luttikhuis, eigenaar van 75 melkkoeien en 40 stuks jongvee. Asbestvezeltjes die mogelijk vrijkomen, kunnen longkanker, asbestose of mesothelioom (long- en buikvlieskanker) veroorzaken. ,,Ik wil niet op mijn geweten hebben dat mensen ziek worden door mijn eigendommen.’’

Toen Luttikhuis recent hoorde dat er per jaar tussen de 900 en 1300 asbestslachtoffers zijn, schrok hij. ,,Dat zijn meer asbestslachtoffers dan verkeersdoden (629 in 2016, red.). Als we dit van te voren hadden geweten, hadden we zo’n dak er veertig jaar geleden nooit opgelegd. Makkelijk zat.’’

In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw zijn veel stallen gedekt met asbestplaten. De platen waren goedkoop, sterk, isolerend en brandwerend. In die jaren draaide de asbestproductie volop, hoewel bekend was dat asbest kanker kon veroorzaken. Hoe was dat toch mogelijk? Door de ,,goede lobby’’ van asbestproducent Eternit, verklaart asbestdeskundige Otto Hegeman. Sinds 1993 is toepassing van asbest in Nederland verboden.

Luttikhuis oriënteert zich nu op de mogelijkheden. Wat moet er straks op de stal? Sandwichpanelen, golfplaten met zonnecollectoren? Zijn er subsidieregelingen? Wat is er fiscaal mogelijk?

Want de kosten - Luttikhuis schat ze op 20.000 euro - zijn even slikken. Het was de afgelopen jaren geen vetpot in de melkveehouderij; een liter melk bracht maar weinig op. Daardoor heeft de agrariër weinig kunnen investeren. Het onderhoud van zijn boerderij is achterop geraakt. ,,Ik kom er wel uit, hoor, maar het heeft even tijd nodig.’’

Landelijk geldt (vanaf 1 januari 2016) tot 2020 een subsidieregeling. De rijksoverheid draagt 4,50 euro per vierkante meter bij tot een maximum van 25.000 euro per adres. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat maakte vrijdag een verhoging bekend van het budget voor 2017 van 25 naar 26,2 miljoen euro. De staatssecretaris wil aanvragers niet laten wachten tot 2018. Het totale bedrag dat het ministerie in de sanering wil steken (75 miljoen tot 2020) gaat niet omhoog.

Provincies hadden van 2013 tot eind 2016 de regeling ‘asbest eraf, zonnepanelen erop’; 3400 boerderijeigenaren vervingen in die periode vier miljoen vierkante meter asbest door panelen.

Luttikhuis betwijfelt of 1 januari 2024 alle asbestdaken in Nederland zullen zijn verdwenen. LTO Nederland acht die datum ,,onhaalbaar’’, schreef de organisatie recent aan de Tweede Kamer. Asbestsaneerders, verenigd in VERAS, en het Verbond van Verzekeraars maken diezelfde inschatting; als het saneringstempo niet verder omhoog gaat, is die datum niet haalbaar.

Of het wel gaat lukken, hangt af van de overheid, menen betrokken partijen. Die moet meer regie voeren, meer subsidie beschikbaar stellen, de btw op saneringskosten verlagen en het verbod wettelijk vastleggen. De capaciteit bij de saneringsbedrijven is vooralsnog geen probleem, volgens VERAS-bestuurslid Teun Stam.

LTO Nederland schat de kosten van de totale sanering nog op 3,5 miljard, waarvan 2,5 miljard voor boeren. In 2024 zal er nog 30 miljoen vierkante meter agrarische daken te gaan, denkt de organisatie. Vooral in de provincies Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel staan veel asbeststallen.

In de gemeente Tubbergen, waartoe het dorp van Luttikhuis behoort, is nog maar ,,een fractie’’ van het asbest weggehaald, volgens wethouder Erik Volmerink (CDA), namelijk 50.000 vierkante meter van de naar schatting 500.000 vierkante meter. ,,We zullen knetterhard moeten werken om 2024 te halen. Daarom geven we nu vol gas.’’

Tubbergen probeert agrariërs met regelingen en informatiebijeenkomsten aan te sporen tot het verwijderen van de daken. ,,We zijn bezig om urgentie te kweken’’, zegt Volmerink. ,, Anders denken de mensen dat het zo’n vaart niet zal lopen.’’ De wethouder maakt zich de meeste zorgen over de stoppende boeren. Wat gaan zijn doen? Ze hebben vaak kleinere bedrijven waar ze geen grote investeringen meer in willen doen.

Wat gebeurt er na 2024 als er nog asbest op het dak ligt? Gemeenten moeten de wet handhaven, stelt Volmerink. Zij kunnen dan optreden, bijvoorbeeld door een dwangsom op te leggen.

De daken zullen straks niet meer te verzekeren zijn, verwacht de woordvoerder van het Verbond van Verzekeraars in. ,,Je kunt niet iets verzekeren wat verboden is’’, reageert hij.
Onlangs kondigde verzekeraar ASR een premiestijging aan voor klanten met asbestdaken. De verzekeraar heeft ze opgedragen voor 2020 met een saneringsplan te komen. Als bij brand of storm asbestdeeltjes vrijkomen kunnen de (opruim-)kosten behoorlijk oplopen - zie de recent afgebrande megastal De Knorhof. Saneerders waren wekenlang aan het werk; er lagen duizenden kadavers en overal asbestdeeltjes.

Een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat er vanuit dat voor 2024 alle asbestdaken weg zijn. ,,De sector geeft aan dat het haalbaar is’’, houdt hij vol, ook al maakt LTO een heel andere inschatting. De laatste jaren voordat het verbod ingaat zal in een hoger tempo worden gesaneerd, verwacht de woordvoerder. 

Downloads
Download hier artikel NRC Handelsblad