Hoe poppodium Atak failliet kon gaan

Poppodium Atak in Enschede is failliet, ten onder gegaan aan ‘moordende concurrentie’ en ‘financieel wanbeheer’.

 

ENSCHEDE. Op de dag van het bankroet drinkt Ilona Lette op een terrasje haar verdriet weg. Ilona is, of beter gezegd was, vrijwilliger bij het vorige week woensdag failliet verklaarde poppodium Atak in Enschede. Aangeslagen neemt ze een slok rode wijn. De deur van het noodlijdende Atak was al sinds 1 januari gesloten, en nu is het echt over en uit.

Optredens zijn geannuleerd; zangeres Dilana en de bands Black Bone en Yukka hoeven niet meer te komen. Geld voor tickets wordt niet geretourneerd. Uitverkochte feesten zijn verplaatst naar andere locaties. Lokale bands en leerlingen van het conservatorium kunnen er niet langer repeteren.

De poppodia in Enschede en Hengelo, Atak en Metropool, zouden na jaren van voorbereiding met ingang van 1 januari samengaan, maar halverwege december bleek Atak niet ,,schoon door de poort’’ te kunnen, zoals betrokkenen het formuleren. Een accountantsonderzoek bracht een liquiditeitsprobleem aan het licht, en een negatief eigen vermogen van 200.000 euro.

Directie en bestuur van Metropool hadden niet genoeg vertrouwen meer in de samenwerking en zegden die op. ,,Het beeld was, dit is niet slim’’, zegt directeur Johan de Jong van Metropool. Enkele dagen later besloot wethouder Jeroen Hatenboer (VVD, Cultuur) in Enschede de Stichting Atak in 2018 geen subsidie (1,8 miljoen euro) toe te kennen: ,,Ik kon niet anders.’’ De huur werd opgezegd. Atak liep drie maanden achter met betalen.

Zonder subsidie en zonder pand bleef er voor de Stichting Atak maar één optie over: een faillissementsaanvraag, verduidelijkt Hans Kroeze. Hij is (demissionair) voorzitter van de raad van toezicht van de stichting. ,,De rechtbank was er in vijftig seconden klaar mee. Evident dat dit niet verder kon.’’ Het bankroet betekent ontslag voor elf medewerkers.

Voor ‘barvrouw’ Lette, een van de ruim 170 vrijwilligers van Atak, voelt de situatie als ,,een annexatie, een vijandelijke overname’’ door Metropool. ,,Al een jaar lang liggen alle kaarten op tafel, en dan anderhalve week voordat de samenwerking definitief wordt, zegt Hengelo: ‘We stappen eruit.’ Dat vind ik zo raar.’’

De bedoeling is nu dat per 1 maart een ‘bovenstedelijke’ organisatie aan de slag gaat voor het openluchttheater in Hertme en de muziek- en popzalen in Enschede en Hengelo, die op zeven minuten ‘treinen’ van elkaar liggen.

Het aantal bezoekers van Atak daalde de afgelopen jaren van 49.000 in 2013 naar 34.000  in 2016, het aantal optredens liep terug. Atak, sinds 2008 ondergebracht in een nieuw gebouw, had last van ,,de moordende concurrentie in de sector’’ en de ,,overkill aan festivals’’, zei directeur Rinze van der Wal in De Twentsche Courant Tubantia in januari 2017, een paar maanden voordat hij ziek thuis kwam te zitten.

In Hengelo ging Metropool, dat in 2009 naar een nieuw gebouw verhuisde, juist steeds beter draaien. Het aantal bezoekers steeg van 45.000 in 2013 naar ruim 54.000 in 2016. 
,,Atak heeft het afgelegd tegen Metropool’’, concludeert toezichthouder Kroeze. ,,Metropool heeft het net iets slimmer aangepakt’’, vindt Arris Roordink, docent popgeschiedenis aan het conservatorium in Enschede en ex-programmeur en ex-vrijwilliger van Atak. ,,Ik ben een muziekfan, maar ik kwam bijna nooit meer bij Atak voor een liveoptreden.’’

Metropool had een aantrekkelijker, voller programma. De docent: ,,De programmeur van Metropool, ex-programmeur van Atak, werkt ook voor de Zwarte Cross en Dauwpop. Eén telefoontje naar hem en je verkoopt je band drie keer. Je kunt twee zalen voor 800 tot 900 bezoekers op korte afstand niet vullen met optredens van dezelfde bands. Je zult eigen aanbod moeten creëren met bijvoorbeeld festivals. Daar zijn naar mijn mening beide podia niet in geslaagd.’’

Atak is belangrijk voor de lokale popscene, een broedplaats voor jong muzikaal talent, bekend om de ‘sterke’ danceprogrammering. De carrière van dj en producer Joris Voorn begon hier. Roordink wijst op het belang van een bloeiende popcultuur in een stad: ,,Een interessant en breed aanbod betrekt opgroeiende jongeren bij hun stad. Het verhoogt de kans dat ze blijven of na hun studie terugkomen.’’

Poppodium Atak is voortgekomen uit jeugdcentrum de Kokerjuffer, begin jaren 80 volop in het nieuws toen de gemeenteraad van Enschede besloot er officieel een huisdealer in soft drugs te gedogen. Die keuze leidde tot internationale verontwaardiging en verhitte discussies. In 1983 werd de Kokerjuffer op last van justitie gesloten. Kort daarna opende jongerencentrum Attack, later Atak.

De raad van toezicht van Atak wordt ‘financieel wanbeheer’ verweten. Waarom heeft de raad van toezicht, al tien jaar in dezelfde samenstelling, niet eerder ingegrepen op de structurele verliezen? Wat hebben de toezichthouders al die jaren gedaan?, vroeg CDA-fractievoorzitter Ayfer Koc zich af tijdens een recent raadsdebat. ,,Misschien hebben wij als raad ook zitten slapen, en hadden we er meer bovenop moeten zitten’’, merkte raadslid Margriet Visser (Enschede Anders) op.

De kwaliteit van de administratie van Atak was onvoldoende, oordeelden accountants die ‘de boeken’ onderzochten. Roordink analyseert: ,,De raad van toezicht is blijven volharden in een niet-werkende koers. De artistieke output is al lang ver beneden de maat voor een podium met zulke faciliteiten in een studentenstad als Enschede.’’

,,Gebrekkig toezicht? Financieel wanbeheer?’’, herhaalt toezichthouder Kroeze. ,,Ik weet honderd procent zeker dat dat niet klopt. Zolang ik er zit zijn alle jaarrekeningen gecontroleerd door accountants, ook al wordt anders beweerd. Laat de curator er nu maar naar kijken; ik zie zijn faillissementsverslag met vertrouwen tegemoet. Wat je ons wel kunt verwijten, is dat we er niet in zijn geslaagd het tij te keren, dat het ons niet is gelukt er een succesvolle business van te maken.’’

Metropool kan met een negatief eigen vermogen van 100.000 euro en een schuld en lening van in totaal meer dan een half miljoen euro bij de gemeente Hengelo net zo goed niet ,,schoon door de poort’’, meent Kroeze. ,,Maar daar hoor ik niemand over.’’

Wethouder Claudio Bruggink (D66, Cultuur) uit Hengelo reageert: ,,Ik heb nooit gezegd dat er voor ons niets meer te doen is; we willen de kosten voor het gebouw uit de subsidie halen. We moeten nog uitzoeken hoe we dat gaan doen.’’ Het negatief eigen vermogen van 100.000 euro is in 2017 ingelopen, volgens De Jong.

Is het reëel te denken dat over minder dan vier weken één organisatie is opgetuigd voor de zalen in Hengelo en Enschede? Bruggink gelooft van wel: ,,Het idee om één podium op te richten staat nog steeds als een huis.’’ Zijn Enschedese collega houdt een slag om de arm. Hatenboer wil ,,gewoon zo snel mogelijk weer popmuziek in Enschede.’’ Vrijwilliger Lette denkt dat die datum niet haalbaar is: ,,Ik zie het niet gebeuren.’’ 

Downloads
Download hier artikel NRC Handelsblad