03 nov. 2014
'Ze hebben ons maar laten aanmodderen'
Twee oud-medewerkers van Defensie vertellen in NRC Handelsblad over hoe ze zijn blootgesteld aan giftige chroomverf.
Als hij twintig meter in een flinke pas heeft gelopen, gutst het zweet over zijn lijf alsof hij heeft gedoucht. Ton Lammers (52 jaar) heeft allerlei klachten die hij toeschrijft aan zijn werk (sinds 1984) op de Limburgse NAVO-depots van Defensie. Zijn bloed stolt niet goed meer, hij heeft astma en doorlopend last van ontstekingen.
Volgens Lammers heeft hij jarenlang gewerkt in spuit- en straalcabines met afzuiginginstallaties en gelaatsbescherming die niet voldeden. ,,Als je in de straalcabine werkte, kon je na een tijdje niks meer zien vanwege alle stof. Het masker met overdruk werkte ook niet goed. Als je het masker afdeed, zag je eruit als een halve mijnwerker, onder het stof.’’
Bij de spuitcabine zat de luchtinlaat vlakbij de luchtuitlaat. Lammers:. ,,Wat-ie afvoerde, zoog-ie ook zo weer naar binnen. In het begin hadden we halve gelaatsmaskertjes, maar aan het einde van de dag kon je rondom je mond precies zien welke kleur je die dag had gespoten. Als je je neus moest snuiten, zag je het nog een keer.’’
Verschillende keren trok het personeel aan de bel. ,,Maar dan kregen we te horen, dat we aan het werk moesten, voor jullie duizend anderen. Je bent jong, net getrouwd, je wilt werken. Werk was er in onze streek niet veel.’’
Na twaalf jaar depotwerk kreeg hij voor het eerst gezondheidsklachten. Constant verkouden, astma. Hij ging toen in een loods aan de slag waar kleine voertuigen waren opgeslagen. ,,Daar werkten we beschadigingen bij - schuren en schilderen -zonder afzuiging, gewoon in een overall, zonder adembescherming. Er komt nu steeds meer informatie naar boven waaruit blijkt dat ze ons maar wat hebben laten aanmodderen, terwijl Defensie wel degelijk wist hoe schadelijk de verf was.’’
100.000 euro schadevergoeding die hij kreeg, is een erkenning voor zijn leed en dat van zijn gezin, maar verzacht het niet. Dat vindt de echtgenote van de nu 62-jarige oud-medewerker van de inmiddels gesloten luchtmachtbasis Twenthe. Beiden willen anoniem blijven.
Achttien jaar geleden - hij werkte toen dertien jaar bij Defensie - werd bij de oud-medewerker de Ziekte van Kahler geconstateerd, tot grote verbazing van zijn artsen. De ziekte van Kahler – een vorm van beenmergkanker - is een ouderdomsziekte, geen ziekte voor een man van 44 jaar.
De oud-werknemer legde zelf al snel daarna de link met zijn werk, dat van (meewerkend) chef Werkcentrum Schilderen en Corrosie. Hoe vaak had hij de werkomstandigheden in hangaar 17 wel niet aangekaart?
Het spuiten van chroomhoudende verf, het schuren en slijpen van vliegtuigen gebeurde daar in de jaren ’80 jarenlang in één grote ruimte. De afzuiging deed het niet - er werd lucht de ruimte ingeblazen in plaats van afgezogen - en volgelaatsmaskers waren niet beschikbaar. In de veiligheidsvoorschriften stond dat een half gelaatsmasker voldoende was, vertelt de oud-medewerker. ,,Pas in 1999 begon er aandacht te komen voor het probleem.’’
In een brief in 2001 aan de oud-medewerker erkent commodore H.J.M. Melker dat ‘Defensie in gebreke is gebleven bij het ter beschikking stellen van beschermingsmiddelen’. De vergoeding liet nog jaren op zich wachten.
De ziekte is ‘onder controle’, maar de oud-medewerker kampt wel voortdurend met complicaties van de beenmergtransplantatie die hij jaren geleden onderging. Zo heeft hij al vier jaar een open wond aan zijn voet, waardoor hij moeilijk loopt. Menig oud-collega is ook ziek of zelfs al op jonge leeftijd is gestorven.
Verbazing is er bij het echtpaar over de benoeming van Freek Groen tot leider van het onderzoek dat Defensie heeft ingesteld naar de chroomhoudende verf. Groen was van 1984 tot 1992 verantwoordelijk voor de spuiterij waar met de kankerverwekkende verf werd gewerkt. ,,Hij vond dat we niet moesten zeuren; de vliegtuigen moesten vliegen.’’