06 april 2017
Na tascontrole mag je stemmen
In Amsterdam, Den Haag en Deventer kunnen Turkse Nederlanders van 5 tot en met 9 april stemmen; voor of tegen meer macht voor Erdogan. ,,Ik kijk niet naar de persoon, maar naar hoe het land effectiever kan worden bestuurd.’’
Deventer. Gele borden met daarop in zwarte letters ‘Turks referendum’ sturen de kiezers in de richting van een desolaat terrein vlakbij de A1 in Deventer. Vanaf hier vertrekken touringcars naar sportcentrum De Scheg, waar deze woensdag en de komende dagen een Turks stembureau is ingericht. De pendeldienst moet verkeerschaos bij de sporthal voorkomen.
Een verkeersregelaar zit verveeld op een motorkap. Op het terrein staan hooguit dertig auto’s. In de bus zitten tien personen: de 18-jarig Elif uit Apeldoorn met haar ouders en opa en oma en de 45-jarige Murat, zijn vrouw, hun kind en hun (schoon-)vader uit Amersfoort. ,,De meesten zijn binnen een half uur weer terug’’, weet buschauffeur Jan Waijerink, die al vanaf negen uur heen en weer rijdt.
Murat - hij wil niet met zijn achternaam in de krant - zal zo meteen ‘ja’ stemmen. ,,Het nieuwe systeem is sneller, democratischer. Onder Erdogan zijn veel zaken beter geworden. We hebben een sterke leider nodig’’, vindt hij. Wat Elif kiest, wil ze niet vertellen: ,,Dat is privé.’’
Bij de ingang van de sporthal worden tassen gecontroleerd. Petjes moeten af, flesjes ingeleverd. De pers mag alleen onder begeleiding van het Turkse consulaat-generaal de hal in. Op weg naar het stembureau zijn palen neergezet met daartussen zwart lint om de lange rij te geleiden die er (nog) niet is.
In de aanpalende zaal staan twintig stembussen met daarin gele enveloppen. Aan de ene kant van zo’n doorzichtige bus zitten twee of drie toezichthouders en aan de andere kant staat een tafel met daarachter één of twee Turkse ambtenaren en drie afgevaardigden van de grootste politieke partijen in Turkije, de AKP, MHP en CHP.
Op tafel liggen enveloppen en langwerpige stemkaartjes met een bruin en wit gedeelte, ja en nee. De kiezers moeten in een kartonnen stemhokje met een stempel hun keuze maken, het kaartje in een envelop doen en in de bus duwen. ,,We are transparant’’, benadrukt de Deventer consul-generaal Zafer Ates in zijn toelichting op de gang van zaken.
Toezichthouder Ilhan Günes uit Arnhem heeft nog niet hoeven ingrijpen, zegt hij. ,,Het gaat heel goed.’’ Een politieke representant achter de tafel, Kenan Estelik uit Deventer, houdt ook scherp in de gaten wat er gebeurt. Vooral het registeren van de stemgerechtigden is fraudegevoelig, is zijn indruk. Als die registratie niet op juiste manier gebeurt, dan kan de kiezer bij een andere tafel zijn stem nog een keer uitbrengen.
Ali Caglayan uit Enschede heeft zojuist ‘nee’ gestemd. ,,Te veel macht bij één persoon, is niet goed’’, vindt hij. Hij durft met naam en toenaam voor zijn mening uit te komen. ,,Ik durf, ja, voor de democratie. Ik heb ook een Facebookcampagne tegen. Als ik word opgepakt, zie ik het wel.’’ Ook Estelik en de jonge Ceylan Hayranoglu hebben geen moeite om te zeggen dat ze tegen meer macht zijn voor Erdogan. Estelik: ,,Ik ben voor niemand bang.’’
Buiten De Scheg staan mobiele wc’s, een tijdelijke politiepost, marktkramen en een rokende barbecue. Hongerige kiezers kunnen hier terecht voor een broodje. Op een houten bankje zitten drie jongeren, onder wie twee ja-stemmers. De derde zwijgt over zijn keuze.
Een van de ja-stemmers - hij wil anoniem blijven: ,,Ik kijk niet naar de persoon, maar naar hoe het land effectiever kan worden bestuurd.’’ Wat er in aanloop naar de verkiezingen in Nederland gebeurde, en de ‘nazi-uitspraken’ van Erdogan, veroordeelt hij: ,,Erdogan had zijn bek moeten houden.’’
Verkeersregelaars en beveiligers in en rond De Scheg, allemaal betaald door de Turkse overheid, mogen niet met de pers praten. Operationeel manager Jörgen Brons van Traffic Support wel. Er zijn extra hekken neergezet en extra verkeersregelaars op de been, vertelt hij. Uit voorzorg. In de directe omgeving van De Scheg staan twee politieauto’s en drie busjes.
Tot nu toe verloop alles rustig. ,,Gemoedelijk, als vanouds’’, stelt Brons. Tegen 14.00 uur zijn er 1500 kiezers gepasseerd, volgens de Deventer consul-generaal Ates. De grote drukte wordt zaterdag en zondag verwacht.
Het is de vierde keer dat hier in De Scheg voor een Turkse zaak kan worden. Voor sommige kiezers hoeft dat eigenlijk niet zo, stemmen in Nederland voor iets wat in Turkije speelt. ,,We leven hier, ons belang is hier. Maar ja, als het mogelijk is, dan ga ik wel. Dat is mijn taak’’, zegt Murat. ,,Ik zou het wel begrijpen als we maar één nationaliteit mogen hebben’’, zegt een jongere die een broodje kip weghapt.
In de Noord- en Oost-Nederland zijn 71.000 stemgerechtigden. Bij eerdere verkiezingen kwamen er ongeveer 30.000 mensen stemmen.
Downloads
Download hier artikel nrc.next